Kapliczki i obiekty sakralne z terenu gminy Wąwolnica

(nr 59 - 99). Anna Pardyka (fot.  Blanka i Artur Kolibscy, Anna Pardyka) Publikacja to fragment folderu: U. Mirosław, A. Pardyki, M. i K. Zalech, Szlakiem kultury sakralnej Ziemi Nałęczowskiej, [Nałęczów 2008], wyd. Lokalna Organizacja Turystyczna "Kraina Lessowych Wąwozów"

Wstęp

Oddajemy w Państwa ręce opracowanie poświęcone obiektom kultury sakralnej, przez które rozumie się tu przede wszystkim kapliczki, figury i krzyże przydrożne oraz kaplice, kościoły i cmentarze. Są to obiekty ogólnodostępne i dlatego w niniejszej publikacji pominięto kapliczki prywatne. Również poza zakresem opracowania pozostały krzyże przydrożne z racji na ich bardzo dużą liczbę oraz te same z reguły motywy ich wystawienia, którymi było najczęściej usytuowanie ich na rozstajach dróg. Wyjątek uczyniono dla krzyży wyróżniających się ciekawymi historiami z nimi związanymi lub najstarszą metryką powstania. W opracowaniu pominięto również charakterystyczne dla współczesnych czasów krzyże powypadkowe przy drogach.
Opracowany teren to tzw. Ziemia Nałęczowska, czyli tereny sąsiadujących ze sobą gmin: Nałęczów, Wąwolnica i Wojciechów. Inicjatorem przedsięwzięcia jest Lokalna Organizacja Turystyczna - Kraina Lessowych Wąwozów w Nałęczowie.

Opisu obiektów dokonali nauczyciele - Anna Pardyka z Wąwolnicy, Maria i Krzysztof Zalech z Nałęczowa oraz instruktor Gminnego Ośrodka Kultury w Wojciechowie - Urszula Mirosław. Inwentaryzacja polegała przede wszystkim na zbieraniu informacji w terenie, wśród fundatorów kapliczek i najstarszych mieszkańców, w czym autorów wspomagała niekiedy młodzież szkolna, duchowieństwo i inni. Szczególne cenne w zbieraniu materiałów do gminy Wąwolnica okazały się opracowania historyków sztuki: Jadwigi Teodorowicz-Czerepińskiej i Joanny Kadłubowskiej-Wącior, w których pracach omówione zostały niektóre opisywane tu obiekty.
Wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania tego opracowania autorzy składają serdeczne podziękowania.

Ziemia Nałęczowska usłana jest gęsto przydrożnymi krzyżami i kapliczkami, które z reguły tworzą harmonijne połączenie sztuki z naturą. Są znakami wiary, pamięci o ludziach i wydarzeniach, stanowią cząstkę naszej historii i tradycji.
Poznając historie kapliczek i krzyży z Wąwolnicy, Nałęczowa i Wojciechowa można przypomnieć sobie w ten sposób wynaradawiającą politykę rosyjskiego zaborcy i walkę z nim przez powstańców styczniowych podejmowaną oddech wywalczonej podczas rewolucji 1905 roku wolności, budowanie Drugiej Rzeczpospolitej - chociażby poprzez ruch spółdzielczy, zbrodnie hitlerowskie, walkę z religią prowadzoną w czasach komunizmu, nadzieje na zwycięstwo i wolność mimo stanu wojennego, radość z pierwszej pielgrzymki do naszego kraju papieża Polaka.

Kapliczki i krzyże to jednak przede wszystkim miejsce Sacrum - miejsce spotkania człowieka z Bogiem, które dokonuje się zarówno w cichości serca, jak i podczas publicznych nabożeństw. Należą do nich poświęcenie krzyża czy kapliczki oraz poświęcenie pól. To ostatnie - jak z zebranych relacji wynika - niegdyś miało charakter procesji zmierzającej od kapliczki lub krzyża do kolejnego krzyża w danej wiosce, co np. wspominają mieszkańcy Karmanowic. Pod kapliczkami niekiedy przygotowywano również ołtarze na Boże Ciało, święcono pokarmy w Wielką Sobotę, a najczęściej żegnano zmarłych i śpiewano nabożeństwa czerwcowe i te najpopularniejsze - majowe. Niektóre z wymienionych tradycji, zwłaszcza poświęcenia pól i śpiewanie majówek są jeszcze dziś przy niektórych kapliczkach i krzyżach kultywowane.

Najczęstszym motywem wystawienia krzyża, czy rzadziej kapliczki jest rozstaje dróg, na którym Chrystus, Maryja, czy święty ma być dla człowieka drogowskazem w wyborze właściwego kierunku, właściwej drogi, zarówno tej namacalnej - polnej czy asfaltowej, jak i tej drogi w innym wymiarze - drogi właściwego postępowania, drogi życiowej.
W historiach kapliczek i krzyży przydrożnych zawarte są często bardzo osobiste dramaty i radości funda¬torów, którzy nie zawsze chcą by były one powszechnie znane, co należy zrozumieć i uszanować. Ujawnione zaś intencje ich powstania mają szczególną moc budowania wiary, również u przypadkowych odbiorców, gdyż są dowodem wysłuchanych modlitw, Bożej mocy i wiary człowieka.
Zapraszamy na szlak poznawania naszej polskiej tradycji i wiary, sztuki i historii.

Autorzy